Hoe maak je kleur?

Er zijn verschillende manieren om kleuren te maken. In dat maakproces zijn een aantal onderdelen van belang: de manier, het kiezen van de juiste pigmenten en weten wat bepaalde keuzes als gevolg kunnen hebben. Hieronder vertellen we meer.

Additieve kleurmenging

Vaak is een mengsel van meerdere kleuren nodig om op de gewenste kleur uit te komen. Hierbij is er een onderscheid tussen additieve en subtractieve kleurmenging. Bij additieve kleurmenging wordt licht bij elkaar gevoegd. Het mengsel ontstaat door de energieverdelingen van het licht bij elkaar op te tellen. Een kleurentelevisie of computer beeldscherm werkt volgens de principes van additieve kleurmenging. Met drie primaire lampjes (rood, groen en blauw) kan een groot spectrum aan mengkleuren worden gemaakt. Als blauw en geel licht wordt gemengd, ontstaat witachtig licht.

Subtractieve kleurmenging

Bij subtractieve kleurmenging worden pigmenten of verfstoffen met elkaar gemengd. Hierbij onttrekt men energie aan de reflectie van het wit. Met onder andere verf, pigment en drukinkt is er altijd een subtractieve kleurmenging. Elk pigment heeft zijn eigen specifieke absorptie-kromme en een deel daarvan is ook zichtbaar in de reflectiecurve van de samengestelde kleuren. Ruwweg worden de reflectiecurves van de afzonderlijke mengkleuren met elkaar vermenigvuldigd.

Keuze van de mengkleuren

Om met een beperkte set van mengkleuren zoveel mogelijk kleuren te kunnen maken, is het belangrijk pigmenten te kiezen die een zo hoog mogelijke verzadiging hebben. Als je van die pigmenten mengsels maakt met wit en die menglijnen uitzet in het CIE diagram, dan kun je zien met welke pigmenten een kleur gemaakt kan worden. Meestal zijn deze lijnen gebogen. Vooral voor phtaloblauw en phtalogroen krijg je lijnen die door een maximum van verzadiging lopen en daarna teruglopen in verzadiging in de richting van het zwartpunt.

Als je een gewenste kleur plot in dit diagram, dan zie je dat je bijna altijd vier pigmenten in totaal nodig hebt (twee gekleurde pigmenten plus wit en zwart). Handmatig worden vaak meer kleuren gebruikt. Dat werkt echter metamerie in de hand en maakt de receptuur onnodig complex en duur.

In het werk van de kleurmaker

Een zeer belangrijke toepassing in de verfindustrie is de kleurreceptuurberekening (kleurformulering, En: Formulation). Met de gemeten kleur wordt bepaald welke mengkleuren, en in welke verhouding, bij elkaar gemengd moeten worden om de gemeten kleur zo goed mogelijk na te maken. Een ervaren kleurmaker kan aan de gemeten reflectiecurve zien welke mengkleuren tot een goede imitatie zullen leiden. Echter, met de hand allerlei varianten proberen kost vele tijd en geld. Tegenwoordig kun je ook met kleurformuleringssoftware automatisch zoeken naar de beste kleurformule. Niet alleen kan dan rekening worden gehouden met het kleurverschil van de nagemaakte kleur ten opzichte van de gemeten kleur, maar ook zaken als metamerie, kostprijs en gevoeligheid voor afweegfouten kunnen dan door de computer meegenomen worden. Dit kan forse besparingen opleveren.

Wil je hierover meer weten of je verdiepen in het maken van kleur? Op onze website vind je tal van workshop en opleidingen. We vertellen je er graag meer over!