Kleurperceptie kun je meten

Kleur is een vanzelfsprekendheid, net als lucht. Maar de kleur die je op de muur aanbrengt is een andere kleur dan die je ziet van een afstand. De kleur verandert door licht, kleurwerking van de omgeving en andere factoren. In dit blog gaan we hier verder op in.

Ferrari rood

Het komt vaak voor dat de kleur van een oppervlak totaal verschillend verschijnt als de context anders is. Het rood van de Ferrari zal op 100 meter afstand heel anders zijn dan als we in de Ferrari zitten en op de motorklep kijken. De perceptionele kleur van de Ferrari wordt vastgesteld door met kleurstalen op een afstand de kleur te meten.

Inherente en perceptionele kleuren

Karin Fridel Anter heeft dit fenomeen onderzocht en een verschil gemaakt tussen inherente kleuren en perceptionele kleuren. Ze kwam erachter dat een geschilderde muur meer verzadigd en minder zwart is dan de kleurstalen in de kleurenatlas als ze die op afstand bekeek. Door gebruik te maken van een kleursysteem is het eenvoudiger te interpoleren in dergelijke situaties. Het geeft inzicht hoe een kleur kan veranderen en je kunt hierdoor makkelijker anticiperen op de kleurverandering. Het is moeilijker de perceptionele kleur van een roos vast te stellen. Als we naar de foto van de roos kijken, dan hebben de bloemblaadjes nagenoeg dezelfde inherente kleur, maar er is een grote variëteit in de verschijning van de verschillende delen van de bloemblaadjes door de werking van licht en schaduw.

Identity color

Monica Billger maakt naast het verschil tussen inherente en perceptionele kleuren ook een verschil tussen de totale kleurimpressie en de lokale varianten. Zij noemt de totale kleurimpressie identity colour, die ze definieert als “de belangrijkste kleurimpressie van een oppervlak of van delen van een kamer die perceptioneel als een uniforme kleur wordt ervaren.” Als de roos wordt beoordeeld als ‘overal gelijke kleur’, dan moeten we eerst beslissen welke kleur het beste overeenkomt met onze waarneming. Dit is de identity colour.

Meten zonder dure kleurmeters

Een andere manier om een kleur te meten, of de identiteit van een kleur vast te stellen, kan ook zonder dure kleurmeters. De identificatie van een kleur kan door een waarnemer gedaan worden op basis van visuele waarneming en ervaring. In plaats van een kleurmeter hebben we een set kleurstalen nodig, zoals bijvoorbeeld een kleurenwaaier. Een match of een close match kan dan worden gevonden tussen een oppervlak en de kleur in de kleurenwaaier. Dit vereist wel dat de kleur van de kleurenwaaier direct tegen het te meten oppervlakte wordt gehouden, zodat ze beiden dezelfde belichting (illuminatie) hebben. Dit is wat Karin Fridell Anter bedoelt met de inherente kleur.

Het verschil tussen de psychofysische kleur en de inherente kleur is dat de psychofysische kleur is vastgesteld door een instrument (kleurmeter), terwijl de inherente kleur is vastgesteld door visuele vergelijking. In beide gevallen is er evengoed sprake van meting, waardoor wat ons betreft over kleur, in tegenstelling tot smaak, te twisten valt.