Het effect van licht op kleur

Een producent belde mij op. Hij had gevelplaten gemonteerd bij een klant. De platen stonden tegenover elkaar, in een hoek van 90 graden. De ene plaat kleurde geelachtig wit, de andere blauwachtig wit. De klant was niet tevreden, die zag kleurverschil. We gingen er naartoe en deden een meting: nagenoeg geen kleurverschil tussen de gepoedercoate platen. Maar visueel was het een groot kleurverschil. Wat was hier aan de hand?

Eenvoudig ingewikkeld

De oorzaak was eenvoudig en juist vanwege die eenvoud ingewikkeld: het effect van licht. Zonlicht, om precies te zijn. Het daglicht verscheen op de ene plaat anders dan op de andere, waardoor er een kleurverschil ontstond. Dit toont aan dat een kleurverschil er metrisch niet kan zijn, maar visueel wel.

Deze kennis is belangrijk voor kleurspecialisten en voorschrijvers, zoals architecten en ontwerpers, omdat we altijd te maken hebben met de beleving van onze klanten. En met licht. Licht beïnvloedt de kleurwaarneming. Licht bepaalt hoe kleur verschijnt.

Daglicht verandert continu

Op het moment dat de zon opkomt, is het licht is wat geelachtig. Rond het middaguur verandert dat naar blauw en aan het eind van de dag, bij zonsondergang, wordt het oranje. Een wit voorwerp verandert daardoor gedurende de dag van kleur. Wat ook van invloed is op de kleurbeoordeling, is het momentum in het jaar en de locatie. In de zomer beoordeel je een kleur anders dan in de winter. De winter heeft over het algemeen een koeler licht dan de zomer. In Australië is een kleur anders dan in Nederland.

Standaardisering

Om deze reden heeft het CIE, de Commission International de l’Eclarage, daglicht en andere lichtbronnen gestandaardiseerd door de energieverdeling ervan vast te leggen. Zo is het daglicht gestandaardiseerd op D65, 6500 Kelvin. Geelachtig licht, van bijvoorbeeld gloeilampen, is 3000 Kelvin. Om een kleur te beoordelen is het dan ook belangrijk dit te doen met gestandaardiseerd licht.

Dat kan in een lichtbox of onder gestandaardiseerde lichtomstandigheden. Hierdoor wordt het mogelijk om visuele kleurvergelijkingen door te voeren, die belangrijk zijn om een gelijkblijvende kwaliteit van producten te kunnen waarborgen.

Terug naar de gevelplaten…

In geval van de gevelplaten was er dus geen sprake van een meetbaar kleurverschil. Toch kan een visueel opgemerkt verschil doorslaggevend zijn als het gaat om tolerantie. Of kan een niet waarneembaar kleurverschil onbewust wel worden opgemerkt, wat van invloed is op de beleving van de waarnemer. Voor de kleurspecialist draait het ook om de beleving. ‘Kleur is emotie’, is tenslotte niet voor niks een gezegde. Tegelijkertijd is het een ingewikkeld onderwerp, want gevoelens bij een bepaalde kleur verschillen per mens.

De poedercoating was echter volgens specificatie geleverd. De opdrachtgever kon dan ook niet anders dan akkoord gaan en het kleurverschil accepteren dat door het natuurlijk licht optrad. Overigens kun je dit soort kleurverschil goed minimaliseren, maar daarvoor is specifieke kleurkennis nodig.